Needham’ın Büyük Sorusu ve Çin Bilim ve Teknoloji Tarihi
Needham’ın Büyük Sorusu, modern İngiliz bilim insanı Joseph Needham tarafından Çin’de Bilim ve Medeniyet adlı eserinde ortaya atılmıştır. Needham’ın Büyük Sorusu’nun teması: “Antik Çin, insan bilim ve teknolojisinin gelişimine birçok önemli katkıda bulunmasına rağmen, neden modern Çin’de bilimsel ve endüstriyel devrim gerçekleşmedi?” Çin tarihini derinlemesine incelemiş bir bilim insanı olarak Joseph Needham, Çin’deki bilim ve teknoloji tarihini doğru bir şekilde özetleyen bu bulmacayı ortaya koymuştur.
Dört antik uygarlıktan biri olarak, Çin’in dört büyük icadı sadece Çin’in kendisinde değil, aynı zamanda tüm dünyanın gelişiminde önemli bir rol oynamıştır. Örneğin, barut dünyayı sıcak savaş çağına sokmuş ve matbaa batı dininin yayılmasını teşvik etmiştir. Song Hanedanı'nda, Çin’in teknolojik seviyesi o dönemde dünyada zirveye ulaşmıştır. O dönemde, Çin’in ünlü kapsamlı bilim ve teknoloji kitabı Tiangong Kaiwu (Doğanın İşlerinin İstismarı) yazılmıştır. Ayrıca, 1405 yılında, Dias ve Columbus ile aynı dönemde, Ming Hanedanı'nda yaşayan Zheng He, Çin kültürünü yaymak için Sumatra, Kızıldeniz ve diğer yerlere filoyu yönetmiştir.
Ancak 17. yüzyılın ortalarından sonra, Çin bilim ve teknolojisi duraklamıştır. 6. yüzyıldan 17. yüzyılın başına kadar, Çin’in büyük bilimsel ve teknolojik başarıları dünya genelindeki başarıların %54'ünden fazlasını oluşturuyordu, ancak 19. yüzyıla gelindiğinde bu oran %0.4'e düşmüştür. Joseph Needham’a göre, bu durum çoğunlukla üç nedenden kaynaklanmaktadır. Birincisi, Çin’in bilimsel büyümeye uygun doğal bir görüşü yoktu. İkincisi, Çinliler pratikliğe çok fazla önem veriyorlardı, birçok keşif deneyim aşamasında takılı kalmıştı, ancak insanlar daha derine inip keşfetmemişlerdi. Üçüncüsü, insanlar sınavla ilgili kitapları okuyarak sınavı geçmek ve şöhret ve servet kazanmak için kendilerini kaptırmışlardı. Bu şekilde, mükemmel ve bilgili insanlar ahlak ve edebiyata odaklanmış, çok az kişi her şeyi bırakıp bilimi incelemeye koyulmuştur.
Modern zamanlarda, Çin bilim ve teknolojiye dikkat etmeye başlamıştır. Askeri sanayi ve çelik üretimi yavaş yavaş ilerlemiştir. Birinci Dünya Savaşı'nın sona ermesinden sonra, Mayıs Dördüncü Hareketi demokrasi ve bilimi savunmuş ve bilim fikri geniş çapta yayılmaya başlamıştır. Bu ortamda, Amerika Birleşik Devletleri'nde eğitim gören Çinli öğrenciler Çin Bilim Derneği'ni organize etmiş ve Bilim Dergisi'ni kurmuşlardır. İlk Çinli bilim insanı grubu doğmuştur. O zamandan beri, Çin teknolojisi dünyadan izole olmamıştır. Çin'de birçok seçkin bilim insanı ortaya çıkmıştır. Yavaş yavaş, Çin teknolojisi dünyanın en ileri teknolojisiyle rekabet edebilir hale gelmiştir.
Çin’deki Temel Bilimsel Keşifler
Son yıllarda, Çin’in bilim ve teknolojisi daha hızlı gelişmiş ve birçok şaşırtıcı yeni keşifler yapılmıştır. Ancak aslında, onlarca yıl önce, Çin teknoloji açısından dünyayı zaten şaşırtmıştı.
İnsülin, insan vücudunda kan şekerini düşürebilen tek hormondur ve diyabet tedavisinde iyi bir etkiye sahiptir. 1920'lerde, Amerikan Lilly Pharmaceuticals hayvanlardan insülin çıkarmaya ve kitlesel üretime başlamıştır. Ancak, diyabetli insan sayısının artmasıyla, tamamen hayvansal kaynaklı insülin yeterli olmamıştır. Bu nedenle, bilim insanları sentetik insülin üzerinde çalışmaya başlamıştır. 1963 yılında, Pittsburgh Üniversitesi'nden Panayotis Katsoyannis ilk kez kimyasal olarak sığır insülini sentezlemiştir; Aachen Üniversitesi'nden Helmut Zahn da bunu başarmıştır. Ancak, iki bilim insanı sentezlemeyi başarsa da, ürettikleri bu bileşiğin ürünleri çok etkisizdi ve diyabet tedavisinde kullanılamıyordu. Sonunda, Çin 1965 yılında ilk kez sığır insülini kristallerini sentezlemiştir. Saflaştırma sonrasında, yapay insülinin biyolojik aktivitesi doğal insülinin %80'ine ulaşmıştır. 1966 Science dergisinde, Katsoyannis ve Zahn'ın, disülfid bağının indirgenip ayrıldığı iki peptit zincirli insülini yeniden yapılandırmada ve biyolojik aktivitesini geri kazandırmada bazı zorluklar yaşadığı belirtilmiştir. Bu sorunu çözmek için yöntemi geliştirenler Çinliler olmuştur. Bu başarı Nobel Ödülü kazanmasa da, diyabetten muzdarip birçok hastaya gerçekten yardımcı olmuştur.
Çin, 2015 yılında fiziksel tıp alanında ilk kez Nobel Bilim Ödülü'nü kazandı. 2015 Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü, Çinli kadın bilim insanı Tu Youyou'ya verildi. 1960'larda, sıtma hastalarının tedavi edilmesi çok zordu. 1969'da Tu Youyou, Pekin Çin Tıbbı Enstitüsü'nün sıtma araştırma grubunun temsilcisi olarak görev yaptı. Resmi tedaviler etkili olmadığından, bu korkunç hastalığı tedavi etmek için kullanılan halk ilaçlarından reçeteler toplamaya çalıştılar ve ilaç olarak kullanılabilecek kısımları ayırmak ve saflaştırmak için ileri ekipman ve teknikler kullandılar. Sonunda, etkili olabilecek 808 çeşit Çin bitkisel ilacını ayıkladılar.
Başlangıçta, araştırmacılar artemisinin sıtma tedavisinde kullanılabileceğine inanmadılar çünkü plazmodyum üzerindeki etkisi son derece kararsızdı. Ancak, Doğu Jin Hanedanı'nda Ge Hong tarafından yazılan Acil Durumlar İçin Reçeteler El Kitabı adlı eski Çin tıbbi yazısından ilham aldılar. Kitap, antik çağlarda Artemisia annua bitkisinin ilaç olarak ezildiğini yazıyordu. Bu nedenle, Tu Youyou'nun ekibi, Artemisia annua'dan artemisinini çıkarmak için eter kullandı. Bu yöntemle üretilen artemisinin, Plasmodium berghei ve Plasmodium cyomolgi üzerinde %100 terapötik etkiye sahipti. Bu etkili ilacın dünyaya daha erken ulaşmasını sağlamak için ekip üyeleri, kendi vücutlarında tıbbi deneyler yapmayı bile gönüllü olarak üstlendiler. Bugün, 40 yıl sonra, artemisinin hala sıtma tedavisinde ilk tercihtir. Artemisinin keşfi, binlerce sıtma hastasına yardımcı oldu ve bu, Çin tıbbının tüm dünyaya bir armağanıdır.
Yuan Longping: Hibrit Pirincin Babası ve Katkıları
Resimdeki yaşlı adam, hibrit pirincin babası Yuan Longping, tüm Çin halkının gıda sorununu çözmesine yardımcı oldu.
1960 yılında, Yuan Longping bir tarım okulunda öğretmenken, okulun deneme tarlasında farklı özelliklere sahip bir pirinç bitkisi buldu. Bu pirinç bitkisinin tohumlarını ektikten sonra, bunun doğal bir hibrit pirinç bitkisi olduğunu keşfetti. O dönemde, Çin'in birçok bölgesinde insanlar şiddetli kıtlık yaşıyordu. Yuan Longping, tarım teknolojisini kullanarak kıtlık tehdidini yenmesi gerektiğini anladı. Sonraki birkaç yıl boyunca, pirinç tarlalarında çapraz tozlaşma deneyleri yapmaya devam etti.
1966'da Yuan Longping, yetkililer tarafından çok değer verilen ve araştırmasının hükümet tarafından desteklenmesine yol açan ilk makalesini yayımladı. Ancak, iki yıl sonra, tarlada test ettiği 700'den fazla fide öldü ve kimse nedenini bilmiyordu. Etrafındaki insanlar vazgeçmesini tavsiye etmesine rağmen, sağlam kalan fideleri bulmakta ısrar etti ve araştırmalarına devam etti. Sonunda, 1974'te ilk yüksek verimli hibrit pirinç çeşidi üretildi. İki yıl sonra, Çin hibrit pirinç yetiştiriciliğini geniş çapta teşvik etmeye başladı. Bu tür pirincin verimi, geleneksel pirince göre yaklaşık %20 daha yüksekti.
Önümüzdeki birkaç yıl içinde, Yuan Longping daha meşgul hale geldi. Hibrit pirinç ekim alanını genişletmenin yanı sıra, daha avantajlı pirinç çeşitlerini, örneğin daha yüksek verim sağlayan veya deniz suyunda yetişebilen türleri incelemeye devam etti. Bu türler gerçekten yetiştirilebilirse, Çin'in tahıl üretimini yılda 50 milyar kilograma çıkarabilir ve bu gıdalar 200 milyondan fazla insanı besleyebilir. Yuan Longping ayrıca Hindistan, Vietnam ve diğer ülkelere giderek yerel halka açlık sorununu çözmelerine yardımcı olmak için pirinç teknolojisini öğretti. Azmi ve özverisi, ülkesine ve dünyaya yaptığı olağanüstü katkılar nedeniyle, hükümet Yuan Longping'e Ulusal Bilim ve Teknoloji Ödülü verdi.
Bugüne kadar, Çin'in hibrit pirinci dünya genelinde 30'dan fazla ülke ve bölgede, 1,5 milyon hektarlık bir alanda teşvik edilmiştir ve bu, dünyadaki açlığın azaltılmasına büyük katkı sağlamıştır. Bazı insanlar hibrit pirinci, Çin'in dört büyük icadından sonra beşinci büyük icat olarak görmekte ve buna "ikinci yeşil devrim" demektedir.
